Osoby, które mieszkają i wykonują pracę w jednym państwie korzystają z ochrony w zakresie zabezpieczenia społecznego na podstawie wewnętrznych przepisów tego państwa. Przepisy te regulują ich prawa i obowiązki w odniesieniu do obciążeń (składek) oraz korzyści (świadczeń) w ramach systemu zabezpieczenia społecznego państwa, w którym mieszkają. Kiedy osoby te wyjeżdżają za granicę, w celu wykonywania pracy zarobkowej lub zamieszkania, przepisy wewnętrzne nie wystarczają dla zapewnienia im takiej ochrony. Gwarancję ochrony można wówczas uzyskać dopiero dzięki aktom prawa międzynarodowego w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego to regulacje prawne, które uzupełniają prawo wewnętrzne danego państwa, chroniąc osoby wykonujące pracę za granicą przed utratą ochrony w zakresie zabezpieczenia społecznego. Regulacje te – poprzez zapewnienie harmonijnego współistnienia systemów zabezpieczenia społecznego poszczególnych państw – służą ochronie interesów osób przemieszczających się w celu podejmowania zatrudnienia i posiadających okresy zatrudnienia przebyte na terytorium różnych państw.
W ramach Unii Europejskiej koordynację systemów zabezpieczenia społecznego zapewniają przepisy w randze rozporządzeń Rady i Parlamentu. Natomiast w stosunkach z innymi państwami – ratyfikowane umowy dwustronne o zabezpieczeniu społecznym. Dlatego też możemy wyróżnić koordynację systemów zabezpieczenia społecznego: wielostronną (wspólnotową/unijną) oraz dwustronną (umowną).
W związku z powyższym przypadku gdy osoba uprawniona do świadczeń rodzinnych, wychowawczych oraz zasiłków dla opiekuna lub członek rodziny tej osoby przebywa poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej w państwie, w którym mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego organ właściwy przekazuje wniosek wraz z dokumentami wojewodzie celem dalszego traktowania. W przypadku wystąpienia zmian w liczbie członków rodziny, uzyskania dochodu lub innych zmian mających wpływ na prawo do świadczeń rodzinnych, w tym na wysokość otrzymywanych świadczeń, osoba jest obowiązana do niezwłocznego powiadomienia o tym organu właściwego wypłacającego świadczenia.
Kiedy stosujemy przepisy o koordynacji?
Przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego stosujemy w przypadku przemieszczania się członka rodziny w granicach Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Konfederacji Szwajcarskiej.
Nie mają one zastosowania w sytuacji pobytu członków rodziny w jednym z ww. państw o charakterze turystycznym, leczniczym lub pobytu w związanego z podjęciem przez dziecko kształcenia.
Osoba przemieszczająca się w granicach UE, EOG i Konfederacji Szwajcarskiej może zamieszkiwać w jednym z tych państw, może zatrudnić się u zagranicznego pracodawcy, prowadzić działalność gospodarczą, pobierać zasiłek dla osób bezrobotnych, pobierać z budżetu innego państwa członkowskiego rentę lub emeryturę, być oddelegowana do pracy w jednym z tych państw przez polskiego lub zagranicznego pracodawcę.
Przepisy dotyczące koordynacji zawarte są w dwóch podstawowych aktach prawnych:
- rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE L 166 z dnia 30 kwietnia 2004 roku z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 5 z późn. zm.)
- rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku dotyczącym wykonywania rozporządzenia (WE) Nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE L 284 z dnia 30 października 2009 roku).
Świadczenia, które podlegają koordynacji
Koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego z zakresu świadczeń rodzinnych podlegają następujące świadczenia:
- świadczenia objęte ustawą o świadczeniach rodzinnych, takie jak: zasiłek rodzinny z dodatkami, zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne, świadczenie rodzicielskie, specjalny zasiłek opiekuńczy;
- świadczenie wychowawcze;
- jednorazowe świadczenie „Za życiem”;
- zasiłek dla opiekuna
Świadczenia, do których nie mają zastosowania przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego:
- jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka (tzw. becikowe),
- świadczenia z funduszu alimentacyjnego.
Sprawy, w których zastosowanie mają przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego podlegają zarówno przepisom prawa krajowego jak i przepisom rozporządzeń unijnych.
Druki do pobrania:
1 – oświadczenie do ustalenia ustawodawstwa państwa właściwego do wypłaty świadczeń rodzinnych
2 – oświadczenie członka rodziny pozostającego w Polsce dotyczące sytuacji zawodowej
3 – oświadczenie dotyczące składu rodziny
4 – pełnomocnictwo do doręczeń
5 – wniosek o przekazywanie zagranicznych świadczeń
6 – oświadczenie pod odpowiedzialnością karną
Dane kontaktowe:
Dolnośląski Urząd Wojewódzki
Wydział Zdrowia i Polityki Społecznej
Oddział Koordynacji Świadczeń
Plac Powstańców Warszawy 1
50-153 Wrocław
Punkt Obsługi Klienta: pokój Nr 1105, I piętro
w godz. 8:30 – 14:30 od poniedziałku do czwartku
w godz. 8:30 – 12:00 w piątki
Infolinia: tel. 801 400 599
tel. dla osób dzwoniących z zagranicy +48 71 726 22 82
www.duw.pl